بیان مسئله

با شیوع ویروس کرونا دولت‌ها و مراکز سیاستگذاری با چالش‌های متعددی مواجه شدند. یکی از این چالش ها طراحی و به کارگیری سیاست‌ها و استراتژی های موثر برای ایجاد پذیرش در جامعه نسبت به واکسن کرونا و تزریق آن است. کارآمدی این سیاست ها منوط به وجود فهمی عمیق، واقعی و مبتنی بر شواهد علمی از رفتار انسان است چراکه طبق پژوهش ها، فاکتورهای روانشناختی و اجتماعی متعددی بر رفتار تزریق واکسن انسان ها دخیل هستند.

تیم های بینش های رفتاری به عنوان جدیدترین نسل مراکز حل مسئله جهانی در سال‌های اخیر با همکاری و سفارش دولت ها و سازمان های جهانی اقدام به پژوهش های گسترده در موضوع پذیرش و تزریق واکسن توسط جوامع کرده اند. مطالعه حاضر نیز در پی آن بود تا با گردآوری و مرور مطالعات و تالیفات انجام شده در این حوزه توسط تیم های بینش های رفتاری در جهان اولاً شناخت عمیق تری از فاکتورها و محرک های موثر بر پذیرش و تزریق واکسن ایجاد کند؛ در ثانی توصیه ها و استراتژی هایی مبتنی بر علوم رفتاری برای افزایش میزان تزریق واکسن در جامعه ارائه دهد. این توصیه ها میتوانند در تکمیل جعبه ابزار سنتی سیاستگذاران قانون گذاری اطلاع رسانی عمومی و استفاده از ابزارهای مالی چون وضع جریمه، ابزارهایی جدید برای حل این مسئله در اختیار بگذارنند. یافته های این گزارش برای ستاد ملی مقابله با کرونا جهت کارآمد کردن سیاست های خود با هدف بالارفتن پذیرش استفاده از واکسن کرونا و افزایش تزریق آن توسط جامعه و ایجاد ایمنی جمعی قابل استفاده بوده است.

اهمیت و ضرورت

با تولید واکسن های ایمن و کارآمد در جهان، دولت ها در پی آن شدند تا با به کارگیری سیاست هایی موثر، ضمن ایجاد پذیرش در مردم نسبت به این واکسن ها که در شرایط اضطراری هم مجوز استفاده گرفته بودند. در سریع ترین زمان ممکن همه مردم خود را واکسینه کرده و ایمنی جمعی ایجاد شود؛ اما برای اینکه این سیاست ها به حد لازم اثرگذار باشند لازم است طبق شناختی صحیح از انسان و منطبق بر شواهد علمی جهانی باشند. رویکرد بینشهای رفتاری با ابتناء بر چنین شناخت و شواهدی این نیاز را پاسخ داده و راهکارهایی جهت تاثیر بیشتر سیاست ها ارائه داده است. لذا لازم است با احصاء اصول رفتاری موجود در این رویکرد جهت ارتقای ایمنی جمعی از آن بهره برد.

اهداف

هدف از این گزارش ابتدا دست یافتن به فهم عمیق تری از عوامل موثر بر پذیرش و تزریق واکسن و سپس ارائه توصیه ها و استراتژی هایی مبتنی بر علوم رفتاری برای افزایش میزان تزریق واکسن در جامعه است.

روش

روش مطالعه حاضر به روش کتابخانه ای انجام گرفته است.

یافته ها

پژوهش های رفتاری نشان داده اند سه دسته از عوامل اصلی بر تزریق واکسن موثرند. در اینجا به این سه عامل و تعدادی از راهبردهای ذکر شده در گزارش اصلی اشاره می شود. این عوامل عبارتند از:

1.نفوذ اجتماعی: عموم مردم به میزان زیادی تحت تاثیر باورها و رفتارهای جامعه هستند. پذیرش و تزریق واکسن نیز میتواند محصول ادراک فرد از این باشد که عموم مردم یک جامعه یا گروه خاص در مقابل تزریق واکسن چه واکنشی را از خود نشان می دهند. برخی راهبردهایی که می توان در این راستا استفاده کرد شامل استفاده از هنجارهای توصیفی موافق با واکسیناسیون و برجسته سازی آنها تمایل مردم برای جبران لطف کادر درمان در مبارزه با کرونا و استفاده از قدرت روایت شخصی برای تشویق به واکسیناسیون می شود. به عنوان مثال راهبرد تکیه بر هنجارهای توصیفی موافق با واکسیناسیون و برجسته سازی آنها بدین معناست که صحبت از بایدها تاثیر زیادی بر رفتارهای اجتماعی ندارد و صرف بیان اینکه مردم باید واکسن بزنند منجر به افزایش معنی دار میزان واکسیناسیون نخواهد شد. برخلاف آن ایجاد این ادراک که بیشتر مردم واکسن زده اند یا بیشتر مردم تمایل به تزریق واکسن داشته و در حال تزریق آن هستنده میتواند پذیرش و تزریق واکسن را افزایش دهد (۱)

2.انگیزه:  عوامل مختلفی بر انگیزه تزریق واکسن دخیل هستند مانند ادراک از خطر بیماری کووید ۱۹ ادراک از عوارض جانبی واکسن و پشیمانی پیش بینی شده که بر اساس آنها راهبردهایی را میتوان تنظیم کرد (۲) و (۳) برخی از این راهبردها عبارتند از پررنگ کردن انگیزه کمک به افراد مورد علاقه، برجسته سازی مزیت های اجتماعی و مقابله با تصورات غلط. به عنوان نمونه منظور از پررنگ کردن انگیزه کمک به افراد مورد علاقه این است که افراد ممکن است بر اساس انگیزه های متفاوتی اقدام به تزریق واکسن بکنند. یکی از این انگیزه ها که پژوهش های انجام شده در ایام همه گیری کرونا کارآمدی آن را ثابت کرده تمایل افراد به حفاظت و حمایت از دوستان و اعضای خانواده خود است. با برجسته کردن این انگیزه میتوان تمایل به واکسیناسیون را افزایش داد (۴)

3.شکاف قصد و عمل : تمایل و قصد تزریق واکسن لزوما منجر به رفتار نمیشود. چه بسیار افرادی که تمایل به واکسینه شدن دارند. اما به دلیل این مکانیسم روان شناختی رفتار مدنظر را از خود نشان نمی دهند. از این حیث نمی توان تمام افراد واکسن نزده را مخالف واکسیناسون دانست؛ بلکه بسیاری بخاطر اهمال کاری و سایر دلایل مشابه اقدام به تزریق واکسن نمی کنند. با اعمال راهبردهایی میتوان نرخ تبدیل قصد و نیت به عمل را افزایش داد. برخی از موثرترین این روش ها عبارتند از یادآوری واکسیناسیون به افراد، استفاده از قدرت شبکه های اجتماعی ایجاد ادراک ساده و در دسترس بودن واکسیناسیون به صورت عمومی به عنوان مثال راهبرد یادآوری واکسیناسیون به افراد به این دلیل پیشنهاد شده است که طبق پژوهش ها یادآورها از ابزارهای بسیار ساده، ارزان و در عین حال موثر در تغییر رفتار هستند که دانشمندان علوم رفتاری به عنوان ابزار سیاستگذاری به مراکز دولتی معرفی کرده اند. اگر این یادآورها به عنوان مثال پیامک از منابع معتبر ارسال شوند. اصول متقاعد سازی در آنها استفاده شود و اطلاعاتی درباره چگونگی اقدام آسان برای تزریق واکسن در برداشته باشند، موثر خواهند بود.(5)

جمع بندی

در این مطالعه تلاش شده تا موثرترین یافته های پژوهشی علوم رفتاری درباره پذیرش و تزریق واکسن با نگاه به تجربه همه گیری‌های گذشته و همه گیری کووید-۱۹ گردآوری شده و بر اساس آنها ضمن ایجاد شناخت دقیق تر از رفتار انسان در مقابله با این پدیده استراتژی ها و توصیه های رفتاری با هدف افزایش پذیرش و تزریق واکسن ارائه شود. این راهبردها در سه دسته کلی قرار گرفتند. ا ) نفوذ اجتماعی ۲) انگیزه  3)شکاف قصد وعمل. البته با بکارگیری این اصول در چند اقدام محدود و پراکنده نمیتوان انتظار تغییرات معنادار در پذیرش واکسن توسط جامعه را داشت بلکه مانند آنچه که در تعدادی از کشورها وجود دارد مانند سرویس سلامت انگلستان (NHS) باید به صورت گسترده و بلندمدت این توصیه ها در بخشهای مختلف به اجرا درآیند تا به مرور شاهد تغییرات ملموس بود. همچنین می بایست با انجام افکارسنجی های متعدد تصویر دقیق تری از افراد مردد و مخالف واکسن بدست آید و سپس بر اساس ویژگی های جامعه هدف از این راهبردها استفاده کرد. در واقع لازم است برای گروه های هدف راهبردها به شکل شخصی سازی شده مورد استفاده قرار گیرند.

منابع

(1) Bruine de Besan, W. Pariser. A. M., Galesic, M., & Vardavos, R (2019). Reports of social circles and own vaccination behavior A national longitudinal survey, Fealth Peycδιαλογης 38011), 975

(2) Weinstein, N. D. Kwitel, A, McCaul K.D.. Magnan. R. E., Corrard, M., & Gibbons, F.X. (2007), Risk perceptions: assessment and relationship to influenza vaccination. Health Psychoingy, 2012) 146.

(3) Brown, K. F., Kroll. I. S. Hodson, M… Ramsay. M.. Greens Long 5.1 & Saudals, N. (2010). Factors underlying parental decisions about combination chilichood vaccinations including MMH: a systematic review, Voceme, 2020), 4235-4248

(4)Halisworth, M., Mirpuri, 5., & Toth C. (2001). Four messages that an increase uptake of the COVID-19 vaccines Using large-scale testing to identify effective vaccine messaging. Retrieved from Behavioral Insights Team website https://www.bi.tram/blogs/fourmessages-that-can-increase- uptake-ofthe-covid-19-vaccines/

(5) Briss, P. A., Rodewald, LE Hinman, A. R. Shefer, A M. Strikat, R. A., Bernier, R. R., & Task Force on Community Preventive Services. (2000), Reviews of evidence regarding interventions to Improve vaccination coverage in children, adolescents, and adults American journal of preventive medicine, 18(1), 97-140