مجموعه گزارش «اعتماد و سیاستگذاری» توسط مرکز بینشهای رفتاری ایران و بهسفارش اندیشکده حکمرانی شریف و مرکز بررسیهای استراتژیک ریاست جمهوری تدوین شدهاست. هدف از این مجموعه گزارش، ارائه بینشی عمیق، چندبعدی و روانشناختی از مفهوم پیچیده اعتماد است که در آن به معرفی «مدل پنجعاملی اعتماد سیاسی» که برای اولینبار توسط این مرکز در کشور طراحی و توسعه داده شدهاست، میپردازد.
اعتماد به دولت از مولفههای کلیدی در پیوند میان مردم و حاکمیت در هر جامعهای به شمار میآید و پیامدهای گستردهای بر عملکرد دولت و وضعیت جامعه دارد. در دو دهه گذشته، روندی جهانی از کاهش اعتماد عمومی به دولتها مشاهده شده است، بهگونهای که بسیاری از کشورها با پدیدهای موسوم به «بحران بیاعتمادی» مواجه شدهاند.
در واکنش به این وضعیت، تلاشهای متعددی برای سنجش سطح اعتماد عمومی به دولتها صورت گرفته است. با این حال، بسیاری از این ابزارها اعتماد را پدیدهای ساده و تکبعدی تلقی کردهاند؛ این در حالی است که یافتههای نوین در علوم رفتاری و شناختی، ماهیت پیچیده، چندبعدی و پویای اعتماد را آشکار کردهاند. در همین راستا در سالهای اخیر، مدلها و ابزارهای نوینی برای سنجش اعتماد توسعه یافتهاند که با رویکردی جامعتر، ابعاد گوناگون اعتماد به دولت را شناسایی و اندازهگیری میکنند.
در ایران، ارزیابی سطح اعتماد به دولت عموما در حاشیه مطالعات مرتبط با مفاهیمی نظیر سرمایه اجتماعی قرار گرفته است و کمتر بهصورت متمرکز و مستقل به آن پرداخته شده است. در حالی که انجام پیمایشهای اختصاصی در این حوزه، میتواند زمینهساز تغییر نگرش نسبت به اعتماد باشد؛ بهگونهای که این مفهوم از یک موضوع فرعی به یکی از محورهای کلیدی در فرآیند سیاستگذاری عمومی بدل شود. افزون بر این، بهرهگیری از یک چارچوب سنجش چندبعدی میتواند تصویر دقیقتر و تفکیکپذیرتری از وضعیت اعتماد در جامعه ارائه دهد و مشخص کند که هر یک از گروههای جمعیتی، در کدام ابعاد اعتماد با چه سطحی از اعتماد یا بیاعتمادی مواجهاند.
مجموعه گزارش «اعتماد و سیاستگذاری» به سفارش مرکز بررسیهای استراتژیک ریاست جمهوری و اندیشکده حکمرانی شریف تدوین شده و به بررسی میزان اعتماد مردم به دولت سیزدهم بر پایه «مدل پنج عاملی اعتماد سیاسی» میپردازد.
پروژه حاضر مشتمل بر دو گزارش جداگانه است:
1. مبانی نظری و مفاهیم پایه اعتماد به دولت از منظر علوم رفتاری: در این گزارش، ضمن تبیین انواع اعتماد و نظریههای مرتبط، به بررسی عوامل مؤثر بر اعتماد به دولت، الگوهای مختلف شکلگیری اعتماد در جوامع، وضعیت اعتماد به دولت در ایران و سایر کشورها، پروژههای جهانی دولتی و دانشگاهی در حوزه اعتماد، و نیز رویکردهای سنجش پیمایشی اعتماد پرداخته شده و در پایان، مدل رفتاری نوینی برای سنجش اعتماد ارائه گردیده است.
2. سنجش سطح اعتماد مردم به دولت سیزدهم و ارائه بسته سیاستی ارتفای اعتماد به دولت: این گزارش مشتمل بر نتایج حاصل از اجرای «شاخص بومی سنجش اعتماد سیاسی» در یک نمونه آماری معرف جامعه ایران است. در چهارچوب مفهومی «مدل پنج عاملی اعتماد سیاسی»، اعتماد به حاکمیت متشکل از پنج مولفه اصلی شایستگی، خیرخواهی، درستکاری، عدالت و گشودگی و ۲۲ متغیر است. در پایان این گزارش و بر اساس یافتههای پیمایش، مجموعهای از توصیههای رفتاری برای بهبود سطح اعتماد عمومی به دولت ارائه شده است.